چکیده:
از آنجا که بخش توزیع به عنوان حلقه اصلی ارتباط زنجیره صنعت برق با مردم و مشترکین برق است ، استملاک یا تحصیل اراضی و مستند سازی اموال غیر منقول یکی از مهمترین و حساس ترین مسائلی است که اگر مورد توجه قرار نگیرد در بسیاری از موارد منجر به بروز انواع دعاوی و مشکلات حقوقی و قضائی می گردد که در بسیاری از موارد، همراه با تحمل هزینه های بسیار سنگین شده و برای مالکین و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی نیز مشکل آفرین شده و بعضاً اسباب نارضایتی های گروهی یا عمومی را فراهم می سازد.
 مقاله حاضر به بررسی این موضوع و  ارائه راهکارهایی برای رسیدن به رشد و تعالی در جهت اجرای نظام حقوقی هماهنگ و منسجم و اتخاذ وحدت رویه برای ساماندهی و تبیین واحدهای حقوقی در صنعت برق پرداخته است.

مقدمه:

حاصل تمامی تلاش ها و سرمایه گذاری ها در صنعت برق در شاخه توزیع نمایان می شود و این بخش به لحاظ ارتباط مستقیم و دائمی با مصرف کننده نهایی،مسئولیت خطیر ارتباطی و پاسخگویی به آنان را نیز بر عهده دارد.

شرکت توزیع به منظور تحقق اهداف راهبردی و عملیاتی در زمینه برق رسانی و ایجاد شفافیت در کلیه سطوح ارتباطی و در چارچوب سیاست های وزارت نیرو متعهد به ارایه خدمات فراگیر و اقتصادی برق به مشترکین خود و برآوردن نیازهای آنان و جلب رضایت تمامی ذینفعان می باشند.

عمده تلاش مهندسین شرکت توزیع معطوف به شبکه های فوق توزیع است هر چند شرکت توزیع در سطح کشور با سرمایه گذاری عظیم انسانی و مادی در این زمینه تلاش های فراوانی را داشته اما هنوز تاثیر این تلاش در شرکت های توزیع مشهود نیست.

ایجاد نظام حقوقی یکپارچه و منسجم و شناخت قوانین و مقررات دفاتر حقوقی در بسیاری موارد مبتلا به، بویژه دراستملاک یا تحصیل اراضی و مستند سازی اموال غیر منقول در بخش توزیع تسهیل کننده قانونگرایی خواهدبود. در اینجا این موضوع بررسی شده و آثار ، فواید و نقش موثر آن در  پیشبرد اهداف صنعت برق مورد تحلیل قرار گرفته است.

استملاک اراضی :

استملاک در لغت به معنای تصرف کردن،به ملکیت گرفتن و یا جایی را ملک خود قرار دادن و آن را مالک شدن است.

اهمیت استملاک اراضی و املاک و بهبود این فرآیند درصنعت برق موجب شده تا  در زمینه خرید اراضی جهت ایجاد نیروگاهها ، پست ها ، نصب تیرهای برق و غیره ، قوانین و مقررات رعایت شده و با آگاهی ، فرآیند تملیک صورت گیرد تا مردم متضرر نشوند لذا در این مجال راهکارهایی ارائه خواهد شد:

1- الکترونیکی شدن تملک اراضی و املاک

تسهیل در فرآیند استملاک املاک و بکار گیری نرم افزار یکپارچه تملک اراضی اجرای طرح های برق رسانی را سرعت می بخشد.

ایجاد وحدت رویه و نظام به هم پیوسته در زمینه استملاک اراضی و املاک از مراجعات متعدد و طرح شکایات مردم و انجام بازرسی ها ،صرف وقت و هزینه زیاد برای پیگیری این دعاوی و پاسخگویی به آنها می کاهد.

آثار و فواید الکترونیکی شدن تملک اراضی در شرکتهای توزیع

کاهش اتلاف وقت ارباب رجوع ،کنترل های عملیاتی و اداری بر تملک اراضی،ارتقای سلامت اداری در شرکتهای توزیع،امکان پایش اطلاعات،استخراج انواع گزارش های مدیریتی،افزایش سرعت انتقال داده ها به مرکز و ثبت و ضبط سوابق املاک به صورت بر خط و غیره را می توان از جمله آثار و فواید الکترونیکی شدن تملک اراضی در شرکتهای توزیع دانست.

 وزارت نیرو با راه اندازی نرم افزار فرآیند سازی و بر خط کردن استملاک اراضی و املاک در بخش آب کشور و اجرای آن به صورت پایلوت گام موثری را در این خصوص برداشته و توانسته با بهره گیری از این نرم افزار ، عملیات استملاک ، مستندسازی و گزارش گیری را تسهیل بخشد و امیدواریم با اجرای این طرح در شرکتهای توزیع برق بسیاری از مشکلات پیش رو برداشته شود.

2-اجرای طرح کاداستر

در واقع از دير باز اطلاعات مکان مرجع به عنوان يكي از زير ساختهاي مهم توسعه در كشورها مد نظر بوده است. امروزه سيستمهاي اداره زمين شامل کاداستر، ثبت زمين، ارزشگذاري زمين و کاربري اراضي مي باشد که با محوريت کاداستر در جهت اهداف توسعه پايدار مورد استفاده قرار مي گيرند.

با توجه به استانداردها وكيفيت و دقت نقشه هاي كاداستر شهري، اينگونه نقشه ها به منظور ارتقاكيفي عمليات فعلي ثبت سنتي واعمال ضوابط و معيارها و دستورالعملهاي فني مشخص در عمليات جاري ضروري است تا از يكطرف به بخشي از هدفهاي نهائي كاداستر كه تجديد ساختار ثبت كشور است اقدام و از طرف ديگر از تكرار عمليات سنتي احترازشودكه بالطبع ازدوباره كاري وصرف هزينه وزمان ونيزايجاد دعاوي ومشكلات و مسائل آينده جلوگيري خواهد نمود.

مستند سازی اموال غیر منقول در بخش توزیع برق

مستندسازي اموال غيرمنقول، يعني تثبيت رسمي و تحکيم قانوني مالکيت نسبت به اراضي و املاک و همچنين رفع تعارض و نيز تدارک اسناد مثبته بابت هر نوع حقوق مالکانه سازمان یا شرکت است. 

مستندسازي اموال غيرمنقول، يکي از امور مهم حقوقي شرکتهاي توزیع برق است که انجام بهينه آن براي حفظ سرمايه و دارائي هاي سرمايه اي ، امري ضروري و اجتناب ناپذير است، بويژه اينکه تغيير و تحولات قانوني در زمينه اراضي واملاک، رشد فزاينده ارزش اقتصادي آنها و خطرات احتمالي از نظر تصرف و ادعاي معارض، ارزش و اهميت مستندسازي را صدچندان کرده است.

اهمیت مستند سازی اموال غیر منقول

مستند چیزی است كه به آن استناد كنند، دلیل و مدرك سند . بنابراین این واژه ریشه در سند دارد . سند در قانون مدنی عبارتست از هر نوشته ای كه در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد.

بدون تردید اداره اموال یا مدیریت اموال نقش اساسی در حفظ حقوق و در نتیجه صیانت از اموال  بیت المال دارد.

لذا در جهت صیانت از اموال، شرکتهای توزیع  ناگزیر از انجام چند وظیفه اصلی به منظور تحقق مدیریت اموال است . این وظایف به قرار ذیل به اختصار بیان می گردد .

-تدارك اموال اعم از منقول و غیرمنقول به صورت خرید یا تملك قانونی و یا دریافت هدیه .

 -نگهداری فیزیكی اموال و نظارت برنحوه استفاده صحیح از آن (استفاده بهینه اموال)

  - نگهداری حساب اموال و مستندسازی مشخصات آنها اعم از اموال منقول و غیرمنقول

-اعمال‌حیطه‌ مالكانه براموال و‌جلوگیری از‌تعدی ‌و ‌تصرف متجاوزین‌ به ‌آنها‌ از‌‌‌طریق ‌مراجع‌ذیصلاح

-اعمال نظارت دقیق برهرگونه فعل و انفعال ، فروش، تبدیل به منظور حصول اطمینان از اجرای صحیح روش های مدون و مقررات حاكم بر اموال

خدمات حقوقی مربوط به تملک اراضی و مستند سازی اموال غیر منقول

-تدوین فرایندها و مراحل اجرائی تملک و تهیه و تنظیم فرمها و نرم افزارهای مورد نیاز

-استقرار گروه استملاک در دفاتر حقوقی شرکتهای توزیع ، تیم بندی گروه ، تعریف کار و تقسیم وظایف میان اعضای گروه

-تشکیل پرونده های ویژه جهت هریک از قطعات، پلاکهای ثبتی و اراضی موضوع تملک براساس نقشه های کاداستر

- تهیه و تنظیم متن آگهی های استملاک و نصب آنها در منطقه و نیز انتشار در جراید محلی جهت اطلاع رسانی به اهالی، سکنه و مالکین اراضی و املاک موضوع تملک، همراه با دعوت از مالکین جهت احراز مالکیت

- انجام استعلامات ثبتی و تحقیقات محلی جهت احراز وضعیت حقوقی اراضی موضوع تملک (به ویژه از نظر مالکیت، نوع کاربری و تصرفات فعلی)

-بررسی صحت و اعتبار قانونی اسناد و مدارک مالکین و تشکیل پرونده اختصاصی به نام ایشان و مذاکره و جلب همکاری ایشان جهت انجام معامله

- تشکیل پرونده های اختصاصی در مورد اراضی و املاک متعلق به دولت و دستگاههای دولتی و نیز در مورد اراضی ملی و منابع طبیعی به منظور تملک از طریق مبادی ذیربط ( با توجه به ضوابط مندرج در ماده ۶۹ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و تبصره های ذیل آن)

- آماده سازی پرونده ها جهت تقویم و ارزیابی قیمت ملک یا خسارات مربوط، با لحاظ کلیه شرایط و ضوابط قانونی و تعیین کارشناس یا هیأت کارشناسی رسمی جهت قیمت گذاری

- انجام کلیه اقدامات حقوقی و اداری لازم جهت تملک اراضی ملی، دولتی، موقوفه و منابع طبیعی واقع در مسیر اجرای طرح، مطابق با شرایط، ضوابط و قوانین و مقررات مربوط به هریک از آنها

-  مستند سازی کلیه اقدامات تملکی و ثبت و نگهداری کلیه سوابق ، مدارک و پرونده های مربوط

قوانین سازمان برق ایران

طبق قانون سازمان برق ایران مصوب 1346 و همچنین اصلاح این قانون در سال 1389 و با توجه به محتوی این قانون که شامل 23 ماده 17 تبصره و 17 بند است ماده 16 ، بندهای« الف،ب، ه ، و » و ماده 18 تبصره های« 1،3،4» به استملاک اراضی و املاک اشاره و وظایف و راهبردهای لازم ارائه شده است.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که در قانون سازمان برق ایران اشاره ای به مستندات اموال غیر منقول نشده است و این موضوع جای تامل دارد هرچند شیوه نامه مستند سازی اموال غیرمنقول دستگاههای اجرایی مصوبه هیات وزیران در سال 1381 به تصویب رسیده است اما آنچه مسلم است انتظار می رود در زمینه صنعت برق این موضوع در قوانین مطروحه بیشترمورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

‌نتیجه گیری :تقویت زیرساخت‌ها برای رشد و توسعه صنعت برق بسیار ضروری است لذا باید برای ردیابی عارضه‌های بخش صنعت قدم‌های موثری برداشته شود تا مشکلات مربوط به این بخش به صورت زیربنایی حل شود.

شناخت قانون  و عمل به قوانین و مقررات  حقوقی از اولویت ها و نقش زیر بنایی در توسعه و تضمین منافع در بخش توزیع دارد تا از تعرض اشخاص به بیت المال جلوگیری نموده و با اجرای صحیح قانون بسیاری از معضلات مرتفع شود.